کد مطلب:161297 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:120
اگر دعوت مردم کوفه نبود، آیا امام حسین قیام می کرد
آیا اگر مردم كوفه امام حسین علیه السلام را به عراق دعوت نمی كردند، باز هم این قیام رخ می داد؟
پاسخ:
برای پاسخ به این سؤال بایستی بدانیم كه اولا: زمینه ها و بسترهای عوامل قیام چه بود؟ ثانیا: كدام عامل باعث قیام امام شد و اهمیت كدام یك بیشتر از دیگری است؟ ثالثا: باید دید دعوت كوفیان، در اقدام امام تا چه حد مؤثر بوده است؟
از جمله عوامل مهم قیام و نهضت امام علیه السلام، یكی درخواست بیعت از امام برای یزید و فشار ابن زیاد در این باره دوم، دعوت مردم كوفه از امام به عراق برای مبارزه با یزید و سومین عامل امر به معروف و نهی از منكر كه امام علیه السلام از روز اول حركت خود این شعار را مطرح كردند.
بی شك نقش اجابت دعوت مردم كوفه بسیار مهم و باارزش است؛ زیرا حضرت در پاسخ مردمی كه از اطاعت یزید سرپیچی نموده و او را برای رهبری خود دعوت كرده بودند، آمادگی خود را اعلام نمود و اگر اوضاع مساعد بود، حتما اقدام به تشكیل حكومت اسلامی می كرد. اما خودداری حضرت از بیعت با یزید، ارزش بیشتری دارد؛ چون امام بارها اعلام كرد كه به هیچ قیمتی حاضر به بیعت با یزید نیست؛ زیرا بیعت با
یزید نه تنها به معنای صحه گذاشتن بر خلافت شخص فاسق و فاسدی چون او بود، بلكه به معنای تأیید بدعت بزرگی مثل تأسیس رژیم سلطنتی بود كه معاویه آن را پایه گذاری كرده بود. اما با این همه عامل سوم، یعنی امر به معروف و نهی از منكر اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا در اینجا عكس العمل حضرت، نه دفاعی بود و نه همكاری و تعاون و اجابت دعوت مردم؛ بلكه جنبه ی تهاجمی و اعتراض داشت.
اگر بگوییم دعوت مردم كوفه عامل اساسی بود، پس وقتی خبر شهادت مسلم و بی وفایی كوفیان به امام رسید، امام می بایست دست از مواضع خود برمی داشت و مسیر آمده را بازمی گشت؛ لكن شورانگیزترین و داغترین خطبه های آن حضرت بعد از ماجرای شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروة بود. [1] امام حسین علیه السلام خبر مرگ مسلم را كه شنید، چشمهایش پر از اشك شد، ولی فورا این آیه را تلاوت كرد: «من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و ما بدلوا تبدیلا» [2] .
استاد مطهری رضی الله عنه برداشت خود را از واكنش امام حسین علیه السلام چنین می دانند: امام با خواندن این آیه می خواهد بفهماند كه ما فقط برای كوفه نیامدیم. كوفه سقوط كرد كه كرد. حركت ما، فقط معلول دعوت مردم كوفه كه نبوده است. این یكی از عوامل بود، كه برای ما این وظیفه را ایجاد می كرد كه عجالتا از مكه بیاییم به طرف كوفه. ما وظیفه ی بزرگتر و سنگین تری داریم. [3] .
شهید مطهری رضی الله عنه، در جایی دیگر نیز می فرمایند: در ماه رجب و شعبان كه ایام عمره است، مردم از اطراف و اكناف به مكه می آیند و بهتر می توان مردم را ارشاد كرد و آگاهی داد. بعد هم موسم حج فرامی رسد كه فرصت مناسبتری برای تبلیغ است. بعد از حدود دو ماه توقف در مكه، - است كه - نامه های مردم كوفه می رسد. [4] .
با این توضیح، اگر یزید برای بیعت گرفتن از امام حسین علیه السلام فشار نمی آورد، باز هم امام سكوت نمی كرد؛ و نیز دانستیم كه اگر دعوت كوفیان نبود، باز هم امام بنابر وظیفه ی شرعی خود یعنی مسأله ی مهم و اصلی امر به معروف و نهی از منكر، دست به قیام می زد و انقلاب بوجود می آورد.
پاسخ:
برای پاسخ به این سؤال بایستی بدانیم كه اولا: زمینه ها و بسترهای عوامل قیام چه بود؟ ثانیا: كدام عامل باعث قیام امام شد و اهمیت كدام یك بیشتر از دیگری است؟ ثالثا: باید دید دعوت كوفیان، در اقدام امام تا چه حد مؤثر بوده است؟
از جمله عوامل مهم قیام و نهضت امام علیه السلام، یكی درخواست بیعت از امام برای یزید و فشار ابن زیاد در این باره دوم، دعوت مردم كوفه از امام به عراق برای مبارزه با یزید و سومین عامل امر به معروف و نهی از منكر كه امام علیه السلام از روز اول حركت خود این شعار را مطرح كردند.
بی شك نقش اجابت دعوت مردم كوفه بسیار مهم و باارزش است؛ زیرا حضرت در پاسخ مردمی كه از اطاعت یزید سرپیچی نموده و او را برای رهبری خود دعوت كرده بودند، آمادگی خود را اعلام نمود و اگر اوضاع مساعد بود، حتما اقدام به تشكیل حكومت اسلامی می كرد. اما خودداری حضرت از بیعت با یزید، ارزش بیشتری دارد؛ چون امام بارها اعلام كرد كه به هیچ قیمتی حاضر به بیعت با یزید نیست؛ زیرا بیعت با
یزید نه تنها به معنای صحه گذاشتن بر خلافت شخص فاسق و فاسدی چون او بود، بلكه به معنای تأیید بدعت بزرگی مثل تأسیس رژیم سلطنتی بود كه معاویه آن را پایه گذاری كرده بود. اما با این همه عامل سوم، یعنی امر به معروف و نهی از منكر اهمیت بیشتری دارد؛ زیرا در اینجا عكس العمل حضرت، نه دفاعی بود و نه همكاری و تعاون و اجابت دعوت مردم؛ بلكه جنبه ی تهاجمی و اعتراض داشت.
اگر بگوییم دعوت مردم كوفه عامل اساسی بود، پس وقتی خبر شهادت مسلم و بی وفایی كوفیان به امام رسید، امام می بایست دست از مواضع خود برمی داشت و مسیر آمده را بازمی گشت؛ لكن شورانگیزترین و داغترین خطبه های آن حضرت بعد از ماجرای شهادت مسلم بن عقیل و هانی بن عروة بود. [1] امام حسین علیه السلام خبر مرگ مسلم را كه شنید، چشمهایش پر از اشك شد، ولی فورا این آیه را تلاوت كرد: «من المؤمنین رجال صدقوا ما عاهدوا الله علیه فمنهم من قضی نحبه و منهم من ینتظر و ما بدلوا تبدیلا» [2] .
استاد مطهری رضی الله عنه برداشت خود را از واكنش امام حسین علیه السلام چنین می دانند: امام با خواندن این آیه می خواهد بفهماند كه ما فقط برای كوفه نیامدیم. كوفه سقوط كرد كه كرد. حركت ما، فقط معلول دعوت مردم كوفه كه نبوده است. این یكی از عوامل بود، كه برای ما این وظیفه را ایجاد می كرد كه عجالتا از مكه بیاییم به طرف كوفه. ما وظیفه ی بزرگتر و سنگین تری داریم. [3] .
شهید مطهری رضی الله عنه، در جایی دیگر نیز می فرمایند: در ماه رجب و شعبان كه ایام عمره است، مردم از اطراف و اكناف به مكه می آیند و بهتر می توان مردم را ارشاد كرد و آگاهی داد. بعد هم موسم حج فرامی رسد كه فرصت مناسبتری برای تبلیغ است. بعد از حدود دو ماه توقف در مكه، - است كه - نامه های مردم كوفه می رسد. [4] .
با این توضیح، اگر یزید برای بیعت گرفتن از امام حسین علیه السلام فشار نمی آورد، باز هم امام سكوت نمی كرد؛ و نیز دانستیم كه اگر دعوت كوفیان نبود، باز هم امام بنابر وظیفه ی شرعی خود یعنی مسأله ی مهم و اصلی امر به معروف و نهی از منكر، دست به قیام می زد و انقلاب بوجود می آورد.
[1] تلخيص از حماسه ي حسيني ج 2.
[2] احزاب / 23.
[3] حماسه ي حسيني ج 2، ص 267.
[4] حماسه ي حسيني ج 2، ص 31 و 32.